Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit sinneqartoorutinut nutaamik malittarisassioqqusisut

Politikerit inatsimmik killilersorneqaraluarlutik aningaasanik atuivallaarput. Ileqqaarnissaq qulakkeerniarlugu nunattalu karsiata ajornartorsiorfinni qajannaannerunissaa qulakkeerniarlugu, appasinnerpaaffissaliinissaq maanna siunnersuutigineqarpoq.

Allattoq Markus Valentin

septembarip 30-at 2025 15:57

Nutserisoq Connie Fontain, Medea Olsen

Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit naalakkersuisullu nunatta aningaasaqarnera pillugu ukiup affaata aappaanut nalunaarusiaq nutaaq pingasunngornermi saqqummiuppaat. Nalunaarusiamilu nutaarsiassat ikittuinnaapput.

Naak saarulliit akii qaffannikuugaluartut, qalerallit raajallu akii appariartorput. Tamatuma saniatigut soraarnerussutisiassanut peqqinnissaqarnermullu aningaasartuutit nunatta karsianut ilungersuatitsisumik qaffakkiartorput.

Aningaasaqarneq 0,2 procentimik - siuariaallappoq. Aningaasaqarnikkullu ajornartorsiortoqalinngitsoq, siunnersuisoqatigiit siulittaasuat, Torben M. Andersen oqarpoq.

Taamaakkaluartorli susassaqarfiit politikerinit ilungersuussineruffiusariaqartut taassuma uparuarpai.

Aningaasaqarnerup nunattalu karsiata qanoq innera

Nunatta karsia siorna 257 millionit koruuninik amigartooruteqarpoq, ukioq mannalu 347 millionit koruuninik amigartooruteqassangatinneqarluni – tassa ukiut marluk katillugu 600 millionit koruuninik amigartooruteqarluni.
Sipaakkat – akiliisinnaassuseq – aningaasartuutit 10 procentiisa missaanniittussaassaaq. Amigartooruteqarneq tamatuma ukiup naanerani 4 procentip missaanut apparneranik isumaqarpoq. Tassa imaappoq 345 millionit koruunit. Taama pisoqarnerani naatsorsuutiginngisanut aningaasartuutissanut aningaasassat atorneqarsinnaasut ikinnerussapput.
Pisortat isertitaasa ukiuni tulliuttuni sisamani 1,6 procentimik appassangatinneqarput. Tamanna nunatta karsiani nunatsinni akileraartarnermi 278 millionit koruuninik, isumalluutinit erniat 61 millionit koruuninik Namminersorlutik Oqartussallu ingerlatseqatigiiffianni 460 millionit koruuninik appartoqarneranik pissuteqarpoq.
Soraarnerussutigisianut aningaasartuutit ukiut sisamat ingerlaneranni 348 millionit koruuninik qaffassangatinneqarput, 2035-llu missaata tungaanut qaffakkiartussangatinneqarlutik.
Ukioq manna aningaasaqarnikkut ineriartorneq 0,9 procentimik qaffasinnerussangatinneqarpoq. Tamanna 0,2 procentimut appartinneqassaaq.
Aalisarnermi avammut tunisat ukioq manna 6 procentimik apparput.
2026-mut aningaasanut inatsisissatut siunnersuummi 2026-mi 11,8 millioninik 2027-milu 52-2 millionit koruuninik amigartooruteqarnissaq naatsorsuutigineqarpoq. 2028-mi 14,4 millionit koruuninik 2029-milu 99,6 millionit koruuninik amigartooruteqarnissaq neriuutigineqarpoq.

Allisiguk

Missingersuutini sinaakkutissatut inatsit politikerinut unikaallatsitsinissamut naammassimanngitsoq, siunnersuisoqatigiit inerniliissutigaat. Aamma naak inatsisip aningaasartuutit qaffasinnerpaaffissaleraluarlugillu ukiunut sisamanut sinneqartooruteqarnissaa piumasaqaatigigaluaraa politikerit aningaasartuuteqarpallaarsimapput.

- Missingersuutinut inatsit aningaasaqarnerup ineriartorneranut politikkimut naammassimanngitsoq ukiuni kingullerni ineriartortoqarnerata takutippaa, aningaasaqarneq pillugu ukiup affaata aappaanut nalunaarusiami allassimavoq.

Allatut oqaatigalugu: Nunatta karsia sinneqartooruteqaraangat polikerit ileqqaagaqaratik aningaasanik atuisarput. Ileqqaagaqarnerup ilungersunartorsiornermi aningaasassaqarnissaq qulakkeersinnaagaluarpaa.

Nunattalu karsiata ajornartorsiutai ikigisassaanngillat – Torben M. Andensenili Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiillu aaqqiissutissaqarput.

Sinneqartoornissamut anguniagaq nutaaq

Torben M. Andersenip oqarnera naapertorlugu nunat soorlu Sverige aningaasanut inatsimmi sinneqartoorutit minnerpaaffissaannik atuutsitsilersimapput.

Nunatsinni politikerit taama minnerpaaffissaliisinnaasut, taassuma siunnersuutigaa. Taamaaliornikkut ileqqaaruteqarsinnaanissamut aningaasassaqarnissaa qulakkeerneqassaaq.

- Iliuuseqanngikkutta amigartooruteqangaalerlutalu annertuumik akiitsoqalersinnaalluta ilisimavarput. Aaqqiissuteqarfigiuminaatsunik ajornartooruteqalinnginnermi qulakkeerisoqartariaqarpoq.

Aaqqissuusseqqinnerit siunnersuutigineqartut tamarmik atulersinneqaraluarunilluunniit nunatta karsia ukiuni qulikkaani amigartooruteqassangatinneqartoq, KNR-ip siusinnerusukkut allaaserinikuuaa.

Naatsorsuutiginngisamik pisoqariataassagaluarpat aningaasanik atugassaqarnerusinnaanissaq pillugu, nunap karsiata ingerlalluarnerani ileqqaarnissaq silatusaarnerusinnaavoq.

Ukioq mannalu taama pisoqarpoq, tassa assersuutigalugu peqqinnissaqarfimmut aningaasartuutit naatsorsuutigisamit qaffakkiartupallapput, kinguaariillu 60-ikkunneersut soraarnerussutisiaqarratilerlutik.

- Aningaasartuutit qaffakkiartortut agguataarnerusinnaaqqullugit maannangaaq ileqqaalereernissaq eqqarsaataavoq. Taamaaliortoqanngippammi sipaarnianngaatsiartoqaleratarsinnaavoq imaluunniit akileraarutit qaffariataarsinnaallutik.

Aamma atuarukSulisitsisut: Politikerit aatsaat naammattumik tatineqarpata iliuuseqartoqalissaaq

Nunatta karsiata sinneqartooruteqannginnera utoqqalisunut tunngatillugu taamaallaat ajornartorsiutaanngilaq.

Taakkumi saniatigut aningaasaqarnikkut ajornartorsiutissaqaratarsinnaavoq.

Taamaattumik nunap karsia amigartooruteqarpoq

Nunatta karsiata amigartooruteqarnera siorna NunaGreenimut 400 millionit koruuninik aningaasaliisoqarsimaneranik Greenland Airportsimullu 100 millioninik tunniussisoqarneranik pissuteqarnerarlugu Naalakkersuisut namminneerlutik nassuiaatigaat.

Aalisarnermi 2023-mi rekordiliisoqarpoq. Raajaqassuserli – kiisalu kiilumut akit – pisassiissutillu apparput.

Tamatuma saniatigut sanaartornerup annikilliartornera pissutigalugu aningaasaqarneq siuariartornikinneruvoq. Tamanna ilaatigut Nuummi mittarfiup nutaap sanaartorneqarnerani sanaartukkat annertuup naammassinerannik pissuteqarpoq.

Peqqinnissamut naalakkersuisoqarfiup ukioq manna aningaasartuutai 2025-mi missingersuutigineqaqqaartunut sanilliullugit 65 millionit koruuninik qaffapput. Saniatigullu soraarnerussutisiaqartunut 59 millionit koruuninik atuisoqarneruvoq.

Namminersorlutik Oqartussat ingerlatseqatigiiffiinit nunatta karsianut 107 millionit koruuninik akiliinikinnerusoqarnissaa aamma naatsorsuutigineqarpoq. Tamanna aalisakkerinerup ineriartorneranik siuariartortoqarnerata apparneranik pissuteqarpoq.

Tamatuma saniatigut Namminersorlutik Oqartussat ingerlatseqatigiiffiutaat ataasiinnarluunniit aningaasaqarnikkut siumut ilimaginngisamik ajortorujussuarmik ingerlappat tamanna nunatta karsianut annertuumik kinguneqarsinnaasoq, ukiut sisamat matuma siorna Naalagaaffiup Aningaaserivissuata siulittuutigaa.

Taamaattumik Naalagaaffiup Aningaaserivissuata aamma Aningaasaqarnermut Siunnersuisoqatigiit aningaasaqarnermut annertuumik aaqqissuusseqqittoqarnissaa innersuussutigaat. Tamatumalu saniatigut naalakkersuisoqatigiissimasut piffissanut ilungersuaffiusunut atorneqartussanut sipaarniaratik aningaasanik amerlavallaartunik atuisimanerarlugit isornartorsiorpaat.

Allisiguk

Akiitsut annertusiartortut

Namminersorlutik Oqartussani pisortallu piginneqataassuteqarfigisaanni 2024-mit 2028-mut akiitsut 4,3 milliardinit 7,8 milliardit koruuninut qaffassangatinneqarput.

Akiitsut imminermi ajornartorsiutaasariaqanngitsut Torben M. Andersen oqarpoq. Ingerlatseqatigiiffiit atugaanni iluanaaruteqarnissaq qulakkeerneqaannassaaq.

Naalakkersuisulli 2025-p aallartinnerani Nunagreenimut 400 millionit koruuninik akiliisariaqarsimapput.

Ingerlatseqatigiiffiit marluk piffissami ataatsikkut ikiorneqartariaqalissagaluarpata nunatta karsia ajornartorsiuteqangaatsialeratarsinnaavoq – pingaartumik politikerit piffissaagallartillugu ileqqaaruteqarsimanngikkunik.

- Tamanna sunniuteqangaatsiassaaq, Torben M. Andersen oqarpoq.

Taama pisoqassagaluarpat Namminersorlutik Oqartussat allatut iliuusissaqannginnamik nunarput sinnerlugu namminneq atorniartariaqassapput. Nunatsinni nunanut allanut sanilliullugu pisortat ingerlatseqatigiiffii aningaasaqarnermut apeqqutaalluinnarput.

2026-mut aningaasanut inatsisissatut siunnersuummi partiit aningaasanut inatsisissami sinneqartooruteqarnissamik ujartuinissaat anguniarneqarpoq, taamaaliornikkut sipaaruteqartoqarsinnaassammat.

Aningaasanut inatsit novembarimi akuerineqartussaavoq.

Illit isummat pingaartittaqaarput. Nutaarsiassaq pillugu isorisat nersualaarinerillu uani tikilluaqquagut.