Inatsisitigut ataataqanngitsut pillugit suliat nutaat pisoqaavallaalersinnaapput

Folketingimi ilaasortap Aaja Chemnitzip (IA) isumaginninnermut ministeri inatsisitigut ataataqanngitsut pillugit sulianut pisoqaavallaalersinnaasunut isummernissaa piumasaraa.

Allattoq Nicole Sander Bertelsen

juulip 04-at 2025 07:30

Inatsisitigut ataataqanngitsut Danmarkimi naalagaaffimmit taarsiivigitikkusuttut ukiut ingerlanerini amerliartuinnarput.

Inatsisitigut ataataqanngitsut 26-t, ilaqutariittut inuunissamut pisinnaatitaaffimminnik unioqqutitsisoqarsimaneranik isumaqartut, inuit pisinnaatitaaffiinik unioqqutitsinermi danskit naalagaaffiannit 3.250.000 koruuninik taarsiivigitinnissamik piumasaqarnerat ukiut pingasut matuma siorna KNR-ip allaaserisinnaasimavaa. 2022-mi juunimi tamanna pivoq.

2023-mi februaarimi eqimattat taakku, Pramming Advokaterimit eqqartuussissuserisuuffigineqartut, isumaginninnermut ministeriaqarfiup taarsiivigineqarnissamik piumasaqaat itigartimmagu Danmarkimi naalagaaffik eqqartuussivimmut suliassanngortippaat. Aappaagu novembarimi Østre Landsret-imi suliaq aallartissaaq.

Inatsisitigut ataataqanngitsuulluni qanoq isumaqarpa?

Uersakkat Kitaani 1963 sioqqullugu nunattalu sinnerani 1974 sioqqullugu ataatassarsiorsinnaatitaanngillat. Tassa ataatassarsiornissaminnut, kingornussinissamut ataatamilu kinguliaqatigilernissaanut pisinnaatitaaffeqanngillat. Taakku inatsisitigut ataataqanngitsutut kingorna taaneqartalerput.
Nunarput 1979-imi namminersornerulernissatta tungaanut Danmarkimi amtiuvoq, taamaammallu Danmarkimi inatsisinik taamanikkut malinnittussaatitaavoq.
Nunatsinni inatsisitigut ataataqanngitsut 1911-p 1974-illu akornanni 8000 missaanniittut, meeqqanut isumaginninnermullu ministereqarfiup nalunaarusiaani 2016-imeersumi erserpoq.
Inatsisitigut ataataqanngitsut 2016-imi 5000-ngajaasut, nalunaarusiami tassani aamma erserpoq.
Meeqqat pillugit inatsit 2014-imi allanngorpoq inatsisitigut ataataqanngitsut ataatassarsiorsinnaalersillugit ataataminniillu kingornussassat agguaanneqareersimanngippata kingussisinnaangortillugit.
4,7 millionit koruunit inatsisitigut ataataqanngitsunut suliniutinut paasissutissiinertalinnut, katsorsaanertalinnut inatsisitigullu siunnersuinertalinnut 2019-imiit 2023-p tungaanut atugassatut illikarneqarput.
Inatsisitigut ataataqanngitsut 26-t Danmarkip naalagaaffia 2023-mi februaarimi eqqartuussivilersuuppaat. Taakku katillugit 3.250.000 koruuninik Danmarkip naalagaaffianit taarsiivigeqqupput. Damarkip naalagaaffia taamaaliorumanngimmat eqqartuussivilersuuppaat.

Allisiguk

Piffissap ingerlanerani inatsisitigut ataataqanngitsut arlallit aamma suliamut peqataarusuttut ilanngupput. Eqqartuussissuserisut maannakkut inuit 60-it missaanniittut suliamut peqataarusuttut ilisimagaat, Pramming Advokater-imi eqqartuussissuserisoq Amalie Holten ilisimatitsivoq.

Sulialli nutaat, suliamut siullermut ilaanngitsut, ministereqarfimmit pisoqaavallaalersimasutut tunngavilersuutaannginnissaat eqqartuussissuserisut pinngitsoortikkusuppaat. Suliarmi ukiorpaaluit suli ingerlasinnaavoq.

- Taamaattumik eqqartuussinerup nalaani suliat allat pisoqaavallaalersimanerarlugit oqartoqarsinnaannginnissaa qulakkeerusupparput, Amalie Holten oqarpoq.

Pisoqaavallaalernissaanut ukiut pingasut killigititaapput. Piumasaqarneq qangali pilersinneqarsimappat eqqartuussivimmut suliassanngortitsisinnaajunnaartoqarsinnaaneranik tamanna isumaqarpoq.

Peqqissaarussinnginneq

Taamaattumik Aaja Chemnitzip Inuit Ataqatigiinneersup, Folketingimi ilaasortaasup, paragraf 20 naapertorlugu danskit isumaginninnermut ministeriat, Sophie Hæstorp Andersen, suliat pisoqaavallaalinnginnissaannik qulakkeerinninnissamik isumaqatigiissuteqarumanersoq aperaa.

Eqqartuussinerit aalajangiiffigineqarnissaasa tungaanut suliani tamani pisoqaavallaalernissaannut killigititap unitsikkallarnissaannik tamanna isumaqarpoq.

- Naalagaaffiup suliamik, nunatta Danmarkillu akornanni pingaarutilimmik, suliarinninnera ukiut pingasut tikillugit sivisussuseqartillugu soorunami peqqissaarussinnginneruvoq.

- Sumilu peqqissaarusisoqarsimannginnersoq oqaatigeqqissaarsinnaanngilara, ukiulli pingasut paasinarsisitsinissamut pisariaqartinneqartumut utaqqineq sivisuallaartoq oqaatigisinnaavara.

Aaja Chemnitz, sooq inatsisitigut ataataqanngitsut pillugit suliap eqqartuussivimmi suliarineqalersup illit politikeritut malinnaaviginera pingaaruteqarpa?

- Kingunerluutinik malitseqarnera pissutigalugu. Ilaquttama ilaat inatsisitigut ataataqanngitsuupput, taamaattumik uagutsinnut amerlasuunut attuumassuteqarpoq. Inatsisitigut ataataqanngitsut kisimik eqqugaanngillat, aammali ilaqutaat kinguaavilu tamarmik eqqugaapput, tamannalu inunnut qamuuna ikiliortitsivoq. Taamaattumik politikkikkut pimoorunneqarnissaa pingaaruteqarpoq.

Aamma atuarukUullat Bach inatsisitigut ataataqanngilaq: Naammassineqarnissaa pisariaqartipparput

Inatsisitigut ataataqanngitsut pillugit suliap saniatigut arnat 143-t spiralilersuisimaneq pillugu suliami danskit naalagaaffiat 2024-mi marsimi eqqartuussivimmut suliassanngortippaat. Eqqartuussivimmi suliarineqalernissaanut aamma utaqqipput.

Aammattaaq meeravissianngortinneqarsimasut sisamat nunatsinneersut angajoqqaaminnit peersitaasimanertik pissutigalugu inuttut pisinnaatitaaffimminnik unioqqutitsisoqarsimanera pissutigalugu danskit naalagaaffianit ataatsimut 1 millionit koruuninik taarsiiffigitinnissamik piumasaqarput. Siorna juunip 21-anni inuiattut ullorsiornermi taama piumasaqarput. Sapaatip-akunnerata siuliani isumaginninnermut ministereqarfiup taarsiivigineqarnissamik piumasaqaat itigartippaa.

Illit isummat pingaartittaqaarput. Nutaarsiassaq pillugu isorisat nersualaarinerillu uani tikilluaqquagut.