Imminut toqunneq akiorniarlugu suleriusit allanngortinneqartariaqartut

Nunatsinni imminut toqunneq akiorniarutsigu inatsit suleriuserlu allanngortittariaqartoq, meeqqat pillugit oqaaseqartartoq aamma naalakkersuisoq isumaqarput.
Stina Sværd, meeqqat pillugit oqaaseqartartoq. - Kalaallisut katsorsaasinnaasut ikiuisinnaasut, sooruna taakku atunngikkigut. Assi © : KNR / Markus Valentin
Allattoq Marie Kuitse
oktobarip 11-at 2025 10:00

Nunatsinni imminut toqunnerit ikiliartunngillat, tamannalu nutaajunngilaq, iliuuseqartussalli sinippugut.

Nunatut inuiaqatigiittullu ajornartooqqanerput nassuerutigisariaqaripput, inuttullu unittooqqanerput iliuuseqarfigisariaqaripput, meeqqat pillugit oqaaseqartartoq Stina Sværd oqarpoq.

- Ilisimasagut naammaqaat, aamma siunnersuutinik ulikkaarpoq taamaallaat timitaliinissaq iliuuseqartoqarnissaa tamaavitta nunatsinniittugut, aalajangiisinnaasut politikerit kisianni aamma innuttaasuusugut, oqartariaqarpugut imminut toqunneq unitsissagutsigu pimoorullugu allatut iliuuseqartariaqarpugut oqarpoq nangillunilu: 

- Kingusinaarluta uani ikiuigatta. Aatsaat imminut toquttoqarpat imaluunniit imminut toqunniartoqarpat ikiuisarpugut.

Meeqqat pillugit oqaaseqartartoq septemberip naanerani, qaammammi nunarsuaq tamakkerlugu imminut toquttarnerup pinaveersaartinnissaanik sammisaqarfiusumi Yellow Septemberimik taaguutilimmi, KNR-imi imminut toquttarneq imminullu toqunnissamik pinaveersaartitsinermut tunngatillugu oqallinnermi peqataavoq. Meeqqanut, Inuusuttunut Ilaqutariinnullu Naalakkersuisoq Mads Pedersen, imminut toquttarneq pillugu ilisimatusartoq Arnaaraq Patricia Block aamma pinaveersaartitsinermik siunnersorti Aqissiaq Semsen, oqallinnermut peqataapput.

Innuttaasullu ikioqqunissaminnut saaffiginnikkaangamik aamma saaffissat saaffigiuminarnerpaaneq ajortut, meeqqanut  inuusuttunut ilaqutariinnullu naalakkersuisup, Mads Pedersenip nassuerutigaa:

- Saaffiginnikkaangatta systemimut aportarpugut, systemi naapittarparput, inoqammit naapinneqarneq ajorpugut.

Imminut toqunnissamik akiuiniarnermi inatsit/periusissiaq ukiuni arlalinngortuni atuukkaluartoq nunatsinni imminut toqussimasut ukiumut agguaqatigiisillugit ikiliartunngillat.

Taannalu qulequtaralugu KNR-ip oqalliffiani, meeqqat pillugit oqaaseqartartoq Stina Sværd, meeqqanut inuusuttunut ilaqutariinnullu naalakkersuisoq, Mads Pedersen, nunatsinni imminut toqunneq pillugu ilisimatusartoq Arnaaraq Patricia Block kiisalu pitsaaliuinermut siunnersorti Aqissiaq Semsen oqallitsinneqarput.

Ukiut 40-t kingulliit ingerlaneranni ukiumut agguaqatigiisillugu imminut toquttut ukiumut 40-t missaanniittarput.

Imminut toqunnissamik pinaveersaartitsinermut periusissiaq Qamani 2023-miit 2028-p tungaanut atuuttussaq aamma oqallinnermi eqqartorneqarpoq.

IMMINUT TOQUNNISSAMIK INUUSUTTUT AKORNANNI PINAVEERSAARTITSINEQ PILLUGU ILISIMATUSARNEQ

  • Ph.d.-inngorniaq Arnârak Patricia Bloch inuusuttunik imminut toqoriareersimallutik inuunerminni ingerlaqqissimasunik ilisimatusarluni misissuinissaminut apersugaqarpoq.
  • Taanna aasaru aallartitassaminik ukiuni tulliuttuni sisamani ilisimatusarluni misissuissaaq.
  • Ph.d.-inngorniarnermi ilisimatusarluni misissuinera atuarfinni ilinniarfinnilu ilinniartitsinerni aamma atorneqarsinnaasunik piviusulersaarusiaralugu filmiliarineqassaaq.
  • Danmark Folketingimi Siumullu taamaaliornissamik isumaqatigeereerlutik aningaasanut inatsimminit suliniummut tassunga 6,2 millionit koruuninik aningaasaliivoq. Aningaasat taakkua Folketingip Atlantikup Avannaamiunut atugassatut immikkoortitaaneersuupput.
  • Ilisimatusarfik Danmarkimilu Syddansk Universiteti suliniummi tassani suleqataapput.

Siusissukkullu iliuuseqartarnissaq oqallinnermi aamma isumaqatigiissutigineqaqaaq. 

Tamanna Pinaveersaartitsinermi siunnersortip, Aqissiaq Semsenip ilalerpaa:

- Pisariaqartikkippununa pisortani sulisut ornigullutik soorlu klubbini, atuarfinni, ilinniarfeqarfinni takussaanerullutik assannik neqeroornerunissaat.

Meeqqat inersimasullu akornanni Tusaanngamut sianertut 2022-imi 400-t sinneqartut imminut toqunnermik siunertalimmik eqqarsaateqartut saaffiginnipput. 700-t pallillugit siorna saaffiginnipput.

Inatsisit suleriutsillu allanngortariaqartut

Imminullu toqunnissamut pinaveersaartitsilluni sullissinerit ilorraap tungaanut saassappata, suleriaaseq inatsillu allanngortinneqartariaqartoq, naalakkersuisoq isumaqarpoq.

- Sulilluarnerit iluatsinnavianngillat imigassamut aalakoornartumut politikkerput ullumikkutut isikkoqartillugu, uanga taanna nassuerutigissavara. Sukaterisariaqarpugut ataqatigiissakkamillu aaqqissuussisariaqarpugut, oqaaseq kusanaqaaq siammasillunilu tigussaasunngortissagukku ima oqassaanga inatsisigut allanngortariaqarput.

Imminut toqunnissamik eqqarsaateqalertarneq arlalinnik aallaaveqarsinnaasoq oqallittut sisamaallutik isumaqataaffigaat. Ilaatigut kommunit sullissinerminni suleriaasiat taakkartorneqarpoq, soorlu angajoqqaat meeqqaminnik arsaagaasarnerat assersuutigisinnaavarput, angajoqqaat aamma ikioqqunissaminnik saaffiginninnissartik tunuarsimaarfigisaraat.

- Ullumikkut inuppassuit systemi ersigivaat, ikioqqunissaq qunugisarpaat arsaagaaqinagamik meeqqaminnik, tassa piviusoq taannaavoq. Tassa imminermini taanna oqaluttuarpoq systemerput inuppalaanngilaq, Mads Pedersen oqarpoq.

Naalakkersuisup taamatut oqarnera, nunatsinni imminut toqunnermik pinaveersaartitsinermik ukiuni arlalinni suleqataasimasoq, Arnârak Patricia Blochip suleriuseq pillugu ima akerliliivoq:

- Systemimiipput inuit sulisut, inuit suleriaasiat eqqarsariaasiat allanngortinneqarsinnaavoq. Taamaammat utoqqatsissutigiunnaartariaqarparput aa systemiuna taamaakkami.

Taanna nunatsinni inulerisunik imminut toqunnissamik akiuinermut tunngasunik pikkorissaanikuuvoq. 

Inooriaatsitsinnik ilisimannilluartut atorneqarnissaat noqqaassutigaa

Stina Sværd isumaqarpoq nunatsinni najugaqavissut atorneqarnerusariaqartut.

- Kalaallisut katsorsaasinnaasut ikiuisinnaasut, sooruna taakku atunngikkigut. Taanna innersuunneqarpoq takussutissaqarpoq misissuinerni, kulturi, nammineq oqaatsigut eqqarsartariaaserput aallaavigalugit ikiuineq aamma aaqqissorneqartariaqarpoq.