Múte B. Egede inatsisitigut ataataqanngitsut pillugit: Tapersersuissorpakka

Danskit, amerikamiut allallu tikittut kalaallit arnartaasalu 1950-ikkut 1960-ikkullu ingerlaneranni meerartaaraat.
Tamatuma kingorna angutit aallaqqipput. Meeqqat ataatavitsik ilisimanissaannut pisinnaatitaaffeqaratik peroriartorput, taamaammat aamma kingornussinissamut ataatamilu naggataannik naggateqarsinnaanermut pisinnaatitaaffeqanngillat.
Tamanna meeqqanut tusindilikkaanut nunatta kitaani 1963-ip siornatigut aamma nunatta sinnerani 1974 sioqqullugu inunngorsimasunut piviusuuvoq. Tamannalu Danmarkimi meeqqat 1930-kkunnili pisinnaatitaaffigilernikuuaat.
Inatsisitigut ataataqanngitsut 26-t danskit naalagaaffiat eqqartuussivimmut maanna sassaqquaat. Taakku ilaqutaqarnissamut pisinnaatitaaffitsik innarlerneqarsimasoraat – taakkulu tamarmik immikkut 125.000 koruuninik taarsiiffigineqarnissaminnik piumasaqaateqarput.
Taamaakkaluartorli kalaallit politikeriinit tapersiineq annikitsoq, inatsisitigut ataataqanngitsut Danmarkimik maanna eqqartuussivilersuussiniartut 26-t ilaat, Klaus Frederiksen isumaqarpoq.
- Nunatsinni politikerit eqqarsaatigigutsigit nipaappallaarujussuarneri tupinnarpoq. Innuttaavugut sullitassarivaatigut, kisianni allaanngilaq qarngi mersukkat, singissartuleriarlugit mersukkat, taanna KNR-imut sapaatip akunnerata siuliani oqarpoq.
Naapertuilluanngitsumik iliuuseqarfigineqartut
Tapersersorneqarluartulli, Naalakkersuisut siulittaasuata, Múte B. Egede oqarpoq.
- Eqqunngitsumi iliuuseqarfigineqarsimasut suliassanngortitsillutik danskit naalagaaffiannut akisussaaffimmik tigusititsiniarnerat naalagaaffimmiillu iliuuseqartitsiniarnerat taperserpara, taanna KNR-imut oqarpoq.
Inatsisitigut ataataqanngitsut Danmarkimit taarsiiffigineqarnissartik siorna juunimili piumasaqaatigaat.
Danskilli naalakkersuisui akissuteqanngimmata naalagaaffik eqqartuussivimmut maanna sassaqqullugulu utoqqatserfigineqarnissartik taarsiivigineqarnissartillu piumasaraat.
Oqaluttuarisaanermik qulaajaaneq
Nunatta oqaluttuarisaanerani Danmark pingajussaanik eqqartuussivilersuunneqarlunilu taarsiissuteqaqquneqarpoq. Pituffimmi innuttaasut 1953-imi pinngitsaaliissummik nuutsinneqarnertik naammagittaalliutigaat, taakkulu 1999-imi ataatsimoorlutik 500.000 koruuninik taarsiivigineqarput, tullissaani Meeraanermini misileraatigineqarsimasut 2022-mi eqqartuussivilersuussipput.
- Ukiuni kingullerni pisimasut alianartut tulleriiaarlugit oqaluttuarineqarnerat nalaapparput. Pisimasut inunnut pineqartunut annertuumik inuttut naleqarput. Kalaallit innuttaasut tamarmiullutik oqaluttuarisaanermik qulaajaasoqarnissaat piumasaqaatigaat, Múte B. Egede Danmarkip nunattalu akornanni atassuteqarnermi qulaajaasoqarnissaanut innersuussuteqarluni oqarpoq.
- Oqaluttuarisaanerput erseqqissartissavarput. Aalajangiinerit assigiinngitsut ukiut ingerlaneranni aalajangiinerusimasut tunuliaqutarisaat erseqqissarneqartissavagut, Múte Bourup Egede oqarpoq.
Naalakkersuisut danskillu naalakkersuisuisa nunatta Danmarkillu akornanni oqaluttuarisaanermi atassuteqarnerat qulaajarneqassasoq siorna juunimi isumaqatigiissutigaat.
Taanna politikkikkut aalajangiinernik pisimasunillu nunatta ineriartortinneqarneranut, innuttaasunut nunallu marluk akornanni atassuteqarnermut sunniuteqarsimasunik ukkatarinnissaaq.