Arlallit spiralilersuisimanermik suliat nutaat qulaajaqqugaat - Canadami ilisimatusartoq ilaliisoq

Arnarpaat nalusamik 1992-ip kingorna spiralilerneqarsimallutik oqarput, taakkulu pillugit suliat suliniaqatigiiffippaat politikererpaallu qulaajaqquaat. Ilisimatusartoq Suzy Basile ilaliivoq. Taanna sulianut taakkununnga assingusunik Canadami qulaajaaqataasuuvoq.

Allattoq Ann-Sophie Greve Møller

novembarip 19-at 2023 11:10

Nutserisoq Hanne Petersen

Spiralilersuisimanermik ullumikkumut qulaajaasoqassanersoq, Naalakkersuisut aalajangassaraat.

Danmarkip peqqissutsimut ministeria, Sophie Løhde (V), Folketingimi ilaasortamut Inuit Ataqatigiinneersumut, Aaja Chemnitzimut, akissummini taama allappoq. Spiralersuisimanermimmi suliat nutaat ilanngullugit qulaajarniarneritsik, Aaja Chemnitzip Sophie Løhdemut apeqqutiginikuuaa. Naalagaaffimmi qulaajaaleruttornermut aningaasaliisuuvoq.

- Peqqinnissamik oqartussaaffik Kalaallit Nunaata taamaalinerani tigummagu, 1991-ip kingorna spiralilerneqarsimanermik suliat ilanngullugit qulaajarneqassanersut naalakkersuisuisa aalajangigassaraat, Sophie Løhde allappoq.

Nunatsinni 1960-ip 1991-illu akornanni spiralilersuisoqarsimaneranik suliat qulaajarneqaleruttorput. DR danskit oqartussaasuisa kalaallit amerliartoqqunagit nunatsinni niviarsiaqqanik arnanillu tuusintilikkuutaat spiralilersuinissamut inassuteqarsimanerannik tusarnaagassiaminik siorna saqqummiussereersorlu spiralilersuisimanermik qulaajaasoqalerpoq.

Ukiulli qassit qulaajaaffigineqassanersut maanna oqallisaavoq. Arnarpaammi allat aamma nalusamik piffinni nutaanerusuni spiralilerneqarsimanerarlutik saqqummerarput. Pilersaarutaanngitsumik naartullutik naartuersinnermi spralilerneqarsimallutik tallimikkulluunniit naartunaveersaaserneqarsimallutik naartuersinnerminniit ullualuit qaangiuttut paasisimagitsik taakku oqaatigaat.

SULIAT PILLUGIT ILISIMASAGUT

DR-ip siorna aallakaatitassiarisaatigut 1960-ikkunni 70-ikkunnilu danskit oqartussaasuisa kalaallit inuisa amerliartornerannik unikaallatsitsiniarlutik kalaallit niviarsiaqqat arnallu spiralilersorsimagaat saqqummiunneqarpoq.
Arnat arlallit ukiuni kingullerni akuersissuteqaratik spiralilerneqarsimanertik allatigulluunniit naartunaveersaaserneqarsimanertik aamma oqaluttuaraat.
Nakorsaaneqarfiup arnat 1992-ip kingornatigut akuersissuteqaratik naartunaveersaaserneqarsimasut pillugit suliat 14-it ilisimavai, Nunatta peqqinnissaqarneq danskit naalagaaffiannit 1992-imi tiguaa.
Sulianit 14-init Nakorsaaneqarfiup ilisimasaanit arfineq-pingasut nalunaarutigineqarlutillu Nakorsaaneqarfimmit suliarineqarput. Suliat sisamat naammagittaalliutaapput pisoqaasut. Suliat marluk Nakorsaaneqarfiup tusagassiuutitigut saqqummiunneqarnerit pissutigalugu ilisimavai. Naammagittaalliutit ukiut tuusintilikkuutaat nikiffianni sulianut tunngasuupput, suliarlu ataaseq 1990-ikkunni pisuulluni.
KNR-ip arnat marluk piumassuserinngisaminnik spiralilerneqarsimasut oqaluttuaat saqqummiunnikuuai. Aappaa Anna Jørgensenimut Maniitsup napparsimmaviani 1995-imi akuersissuteqarani spiralilerneqarsimasumut tunngavoq. Oqaluttuartup aappaa Amma Kukomut spiralileqarnerminik 2019-imi paasisaqarsimasumut tunngavoq. Taassuma spirali Tasiilap napparsimmaviani ukiut qulingiluat siornatigut naartuersinnerminut atatillugu ikkunneqarsimassasoraa. KNR-ip Emma Kuko pillugu nakorsap nalunaarsuinera atuarnikuuaa, spiralilu pillugu nassaassaqanngilaq.
BBC-p Dagbladet Informationillu arnat 1992-ip kingorna akuersissuteqaratik spiralilerneqarsimasut arlallit aamma oqaloqatigaat. Kingullermik pisoq assersuutigalugu 2013-imeersuuvoq.

Allisiguk

Peqqinnissamik oqartussaaffik nunatta 1992-imi tigummaguli nalusamik naartunaveersaarserneqarsimanermik suliat 14-iusut, Nakorsaaneqarfiup nalunngilaa.

Suliat taakku politikkikkut qanoq iliuuseqarfigineqarnissaat pingaartoq, Aaja Chemnitzip oqaatigaa.

- Peqqinnissaqarfiup 1991-ip kingorna tigunerata kingorna pisut qulaajaanermut ilanngukkaanni isumatusaarnerussanersoq isumaliutigisariaqarpoq, taamaaliortoqassanersorli Naalakkersuisut aalajangigassaraat, taanna oqarpoq.

Ullumimut qulaajaasoqartariaqavissorpoq

Peqqissutsimut naalakkersuisoq (IA) oktobarip arfernanili oqaloqatiserigaluarparput, sulili iluatsinngitsumik. 1991-ip kingorna pisunik aamma qulaajaaqqusinerit naalakkersuisut qanoq isumaqarfigineraat qulaajaanermullu ilanngunneqarnissaannut qanoq iliulersaarnersut, taanna apererusukkaluarparput.

Agathe Fontainip oqaloqatigerusukkaatigut naalakkersuisoqatinili aalajangeeqatigeqqaartinnagit taamaaliorsinnaasoq, peqqissutsimut naalakkersuisoqarfik KNR-imut allappoq.

Taakkuali aamma qulaajarneqartariaqarnersut inuit pisinnaatitaaffiinik siunnersuisoqatigiippaat aperigatsinni, ilanngunneqartariaqartut nangaarianngivillutik akipput.

Inuit Pisinnaatitaaffiit pillugit Siunnersuisoqatigiit, ICC aamma MIO septembarimi ataatsimiipput, taakkulu ullumimut qulaajaaqqusisunut aamma ilaapput.

Taakku qulaajaaqqusinerat Inatsisartut peqqissutsimut ataatsimiititaliaata ilumoorukkaa, ataatsimiititaliap taassuma siulittaasuata tullia Demokraatineersoq Bjørk Lange Olsen oqarpoq. Taassuma suliat taakku alianaqisutut taavai.

- Ullumimut qulaajaasoqartariaqavissorpoq. Taamaaliortoqarnissaa pisariaqartipparput, sulianilu taakkunani qanorpiaq pisoqarpiarsimanersoq nalunngittariaqarparput, taanna oqarpoq.

Aamma atuaruk Spiralilersuisoqarnera: Arnaq Knudsen-Frederiksenip nakorsat upperiunnaarai

Nakorsaaneqarfiup nalusamik naartunaveersaaserneqarsimasut naammagittaalliuuteqarnissaannik siorna decemberimi kaammattorpai.

Soorliuna taamaaliortoqarsinnaasimanera qulaajarneqartariaqartoq, Bjørk Lange Olsen oqarpoq.

- Assingusumik pisoqaqqunagu suliani taakkunani qanorpiaq pisoqarsimanersoq nassuiaanneqartariaqarpugut.

Canadami qulaajaanermik misilittagalik

Canadami ilisimatusarfimmi Université du Québec en Abitibi-Témiscaminguemi ilisimatooq, Suzy Basile, spiralilersinneqarsimanermik sulianut ilisarsivoq. Taanna Canadami nunap inoqqaavisa arnartaannik kinguaassiorsinnaajunnaartitsisoqartarsimaneranik ukiorpaalunni ilisimatusarnermik qulaajaanermillu misilittagaliusoq spiralilersuinermik qulaajaasunut annertoqqutaavoq.

Taanna spiralilersuisimanermik ullumimut qulaajaaqqusisunut aamma ilaavoq.

- Suliani taakkunani qanorpiaq pisoqarsimanerata nassuiarneqarnissaanut kalaallit arnartaasa tusaaneqarnissaannut aqqutissaqqippoq, taanna oqarpoq.

Canadami ilisimatusartut nunap inoqqaavisa arnartaasa ilarpassuinik kinguaassiorsinnaajunnaartitsisoqartarsimaneranik aamma qulaajaaleruttorput. Canadami nunap inoqqaavisa arnartaat 1950-ikkunniilli maannamut 12.000-ngajalluinnaat kinguaassiorsinnaajunnaartinneqarsimasut, taakku misissuinerisa takutippaat.

Assersuutigalugu kinguaassiorsinnaajunnaartitsineq kingusinnerpaaq 2019-imi pisimavoq. Canadamilu ilisimatusartut piffinni taama nutaajunerutigitigisuni taamaaliortoqarsimaneranut quarsaaqisut, Suzy Basile oqarpoq.

Taamaammat arnartatsinnik spiralilersuisimanermik killilimmik piffissaligaanngitsumik qulaajaanissaq, taassuma Canadami namminneq qulaajaanerminni misigisatik aallaavigalugit unnersuussutigaa.

- Tamammi tusaaneqarnissaat qularnaarniarutsigu killilimmik piffissaligaanngitsumik qulaajaanissaq pingaarpoq, Suzy Basile oqarpoq.

Spiralilerneqarsimasorpaat Naalagaaffimmit taarsiivigeqqusut 67-iupput. Naalagaaffik nunatta oqaluttuarisaanerani sisamassaanik taarseeqquneqarpoq.

Illit isummat pingaartittaqaarput. Nutaarsiassaq pillugu isorisat nersualaarinerillu uani tikilluaqquagut.