Issittumi Siunnersuisoqatigiit: Aamma illit nalornivit?
Nunanut allanut naalakkersuisup, Vivian Motzfeldtip (S) Kunngeqarfik Danmarkip Issittumi Siunnersuisoqatigiinni siulittaasuunermini suut sulissutiginiarnerai saqqummiummagit ulloq qaqutigoortuusoq qungujulalluinnartoqarnerata nalliuttorsiorpalaartumillu oqalugiartoqarnerata ersersippaa.
Nunarput Kunngeqarfik sinnerlugu suliaqartuussaaq, taamaammallu ulloq nunatsinnut immikkut pingaaruteqarpoq.
- Ullumi ulloq oqaluttuarisaanermi nunatsinnut pingaaruteqartoq malunnartipparput. Nunatsinni naalakkersuisut issittoq pillugu aallartitamik siullerpaamik toqqaapput, taanna Kunngeqarfik sinnerlugu aallartitaassaaq, nunattalu Issittumi Siunnersuisoqatigiinni suli nukittunerusumik inissisimanissaanik qulakkeerissaaq. Nunatta Kunngeqarfimmit issittumiinneranik nassuerutiginninneruvoq. Tamanna tamanna tulluusimaarutigisinnaavarput, Vivian Motzfeldt oqaaseqartarfimmit oqarpoq.
Naalli siulittaasuuffeqarneq nunatsinni politikerinut atorfilinnullu ataqqinangaaraluartoq Issittumi Siunnersuisoqatigiit sulerisarnerat inuiaqatigiinnut siammasissunut paasiuminaassinnaavoq
Nalliuttorsiornermit suliaqarnermut
Marc Jacobsen Illersornissamut ilinniarfimmi lektoriullunilu Issittoq nunarpullu pillugit ilisimatusartuuvoq, taamaammallu Issittumi Siunnersuisoqatigiit pillugit ilisimasaqarluarluni. Taassuma oqarnera naapertorlugu siunnersuisoqatigiit sulinerat pingasunut agguataarneqarsinnaavoq.
Ministerit ataatsimiinneri, ukiut marlukkaarlugit aaqqissuunneqartartoq tamanit ukkatarineqarnerusarpoq. Tamanna issittumi naalagaaffinnit arfineq-pingasunit nunanut allanut ministerit naapeqatigiillutik nunat Issittumi sammisanut qitiusunut suleqatigiinnissamut ataatsimut nalunaaruteqartarput. Tamanna avatangiisinik illersuinermut, ajunaarnersuaqaratarnissaanut upalungaarnissamut aamma nunat inoqqaavisa pisinnaatitaaffiinit pitsanngorsaanissamut tunngassuteqarsinnaavoq.
Ukiuni kingullerni ataatsimut nalunaaruteqarnissamut isumaqatigiinnissaq ajornakusoorsimavoq – tamanna Ruslandip Ukrainemut saassussineranik aamma Trumpip allaffeqarfiata silap pissusiata allanngoriartorneranut atatillugu isumaanik pissuteqarpoq.
SAO-imi ataatsimiinnerit (Senior Arctic Officials) diplomatinit atorfilittanillu – matumani Kenneth Høegh, issittoq pillugu aallartitatut toqqarneqaqqammertup peqataaffigisarpaat. Ukiumut arlaleriarluni ataatsimiittoqartarpoq, ministerillu ataatsimiinneranni aalajangiiffigisassanut piareersaasoqartarluni.
Naak SAO-mi ataatsimiinnerit ministerit ataatsimiinneratulli tusagassiuutitigut ukkatarineqartanngikkaluartut taakku Issittumi Siunnersuisoqatigiinni sulinerup ingerlaneranut pingaaruteqarput. SAO-imi ataatsimiinnerit suleqatigiissitat eqqortumik sammisaqarnissaat aamma nunat akornanni suleqatigiinnerup aamma susassaqartut allat suliaqarnerat qulakkeertarpaat.
Suleqatigiissitat, ulluinnarni suliaqartartut. Suleqatigiissitat ataavartut katillugit arfiniliupput, taakkunani piujuartitsisumik ineriartortitsinermit upalungaarsimanernut assigiinngitsorpassuarnillu avatangiisinik illersuinermik suliarineqartarput. Naak suleqatigiissitat ukkatarineqangaatsiarneq ajoraluartut taakku siunnersuisoqatigiit suliaqarneranni pingaaruteqarlutillu angusaqarnissamut qitiulluinnarput.
Marc Jacobsenip suleqatigiissitat Sustainable Development Working Group (SDWG) pingaartumik nunatsinnut pingaaruteqartutut erseqqissaatigaa. Nunarput eqimattamik siulittaasuusussaavoq, tassanilu Issittup qanoq ineriartortinneqarnissaa ukkatarineqarpoq. Issittup piujuartitsisumik aningaasaqarnikkut ineriartortitsiviusinnaasutut – pinngortitatullu allanngutsaaliukkatuunngitsoq isigineqarnissaa nunatta kissaatigaa.
Taamaammat inuussutissarsiornermi periarfissat nutaat soorlu paasissutissaasiviit, Power-to-X-teknologiit, imeqarnermi periarfissanik aatsitassanillu atorluaanerit ilaatigut ukkatarineqarniarput.
Inuiaqatigiit tapersersuinerat
Naalli Issittumi Siunnersuisoqatigiit pillugit ilisimannilluartut ikittuinnaagaluartut siunnersuisoqatigiit suliaqarnerat aaqqissugaanerallu nunatsinni inuiaqatigiinnit tapersersorneqangaatsiarpoq.
Ilisimatusarfimmi Nasiffimmit – Nunanut allanut Sillimaniarnermullu politikki pillugu suliaqarfimmit siorna misissuinermi apersorneqartut 79 procentiisa nunatta Issittumi Siunnersuisoqatigiinni suleqataanissaa kissaatigaat. Misissuineq kalaallit inuiaqatigiivini toqqakkanik aallaaveqarpoq.
Innuttaasut sooq siunnersuisoqatigiinnut tapersersuinersut toqqaannartumik apeqqutigineqanngilaq, Marc Jacobsenili eqqoriaasinnaavoq.
- Aqqa 'Issittumi Siunnersuisoqatigiit' kalaallit ulluinnaanut pingaaruteqartunik politikkikkut apeqqutinik suliaqarfiusartut erserippoq. Taamaammat tamanna inuit siunnersuisoqatigiinnik ajorinninnginnerannut pissutaasoraara. Tamatuma saniatigut innuttaasut assersuutigalugu danskinit innuttaasunit siunnersuisoqatigiit suliaqarnerannut paasisimasaqarnerungaatsiarunarput, taanna oqarpoq.
Issittumi Siunnersuisoqatigiilli sammisamik ataatsimik suliaqartanngilaq – tassa sakkutooqarnikkut sillimaniarnermut politikki. Tamanna siunnersuisoqatigiit 1996-imi pilersinneqarneranni USA-p piumasaraa.
Naak tamanna pingaartumik Donald Trump Kalaallit Nunaannik aqutsilernissaminik kissaateqarnerareernerata kingorna imminut assortorpalaarsinnaagaluartoq sakkutooqarnikkut sillimaniarnermi politikkimut tunngasunik suliaqannginneq siunnersusioqatigiit ingerlalluarsinnaanerannut pingaaruteqartutut nassuiaataasinnaavoq. Nunat taamaaliornikkut avissaartuussutiginngisaminnik ataatsimoortitsisunik ukkatarinnissinnaapput.
Tamannali Ruslandip Ukrainemut 2022-mi saassussineranit akornuserneqarpoq. Tamannami nunat ilaasortat sinnerisa arfineq-marluk Ruslandimik suleqateqarnermik unitsitsigallarneranik kinguneqarpoq – aalajangerneq tamatuma kingorna arriitsumik sukannerunnaariartorpoq.
